Jesteś na: Strona główna » Aktualności » Nowość wydawnicza Warszawskiej Metropolii Prawosławnej

a a a

2019-01-15

Nowość wydawnicza Warszawskiej Metropolii Prawosławnej

Z błogosławieństwa Jego Eminencji Metropolity Warszawskiego i Całej Polski Sawy nakładem Wydawnictwa Warszawskiej Metropolii Prawosławnej ukazała się książka Andrzeja Charyło „Chrystologia św. Cyryla Aleksandryjskiego i jej recepcja w myśli teologicznej XX wieku”.

SŁOWO WSTĘPNE

Tajemnica wcielenia Bogoczłowieka Jezusa Chrystusa, Drugiej Osoby Świętej Trójcy stanowi istotę wiary chrześcijańskiej. Była ona na przestrzeni wieków obiektem licznych dociekań i dyskusji. Z uwagi na trudności zrozumienia tej wyjątkowej prawdy niezbędny był ogromny wysiłek wiary i umysłu Świętych Ojców, aby można było ją precyzyjnie wyrazić w sensie teologiczno-filozoficznym. Znaczącą rolę w tym procesie odegrała szkoła aleksandryjska, a w szczególności jej wybitny przedstawiciel św. Cyryl Aleksandryjski.

Książka dr. Andrzeja Charyło stanowi syntezę najważniejszych elementów nauczania św. Cyryla wraz z ich interpretacją w świetle myśli teologicznej XX wieku. Prezentuje ona słynny ekscerpt „µία φύσις τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρϰωμένη” w kontekście kształtowania się chrystologicznej terminologii V wieku. Publikacja ukazuje zasadność stosowania terminu Θεοτόκος oraz naukę o zjednoczeniu hipostatycznym dwóch natur we wcielonym Słowie. Zawiera ona również kontekstualną analizę nauczania arcybiskupa Aleksandrii wraz z jej recepcją wśród wybranych teologów XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem syntezy neopatrystycznej.

Refleksja nad zależnościami między boską a ludzką naturą Zbawiciela prowadzi w konsekwencji do rozważań nad sensem i znaczeniem wcielenia oraz jego skutków dla życia współczesnego człowieka w kontekście soteriologicznym i kosmicznym. Znajomość kwestii chrystologicznych czyni możliwym prawidłowe podążanie ku zbawiennej jedności z Synem Bożym. Zagadnienia zawarte w książce są jak najbardziej aktualne, gdyż dotyczą prawd uniwersalnych i ponadczasowych. „Jezus Chrystus wczoraj, dziś i na wieki” (Hbr 13,8).

Z przyjemnością i radością należy powitać publikację dr. Andrzeja Charyło poświęconą istotnym aspektom nauczania św. Cyryla Aleksandryjskiego. Zachęcając czytelników do lektury niniejszej skrupulatnej pracy badawczej, żywię nadzieję, że posłuży ona do pogłębienia wiedzy na temat niezwykle ważnych zagadnień chrystologicznych i przyczyni się do umocnienia naszej wiary.

+ SAWA

Metropolita Warszawski i Całej Polski

PRZEDMOWA

Dyskurs teologiczny wokół chrystologii, prowadzony w okresie zarówno sporów trynitarnych, jak i później, a nawet do dnia dzisiejszego, wydaje się być niemożliwy bez recepcji poglądów św. Cyryla Aleksandryjskiego. Chyba największym ewenementem myśli chrystologicznej tego wielkiego hierarchy jest fakt, że powierzchowna niejasność jego znanej, ale i niepowtarzalnej formuły „µία φύσις τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρκωμένη” również obecnie jednych wprawia w zdumienie, innych zaś pochłania swą genialnością. Pomimo tej ambiwalencji w podejściu do św. Cyryla Aleksandryjskiego, Kościół Wschodni nigdy nie miał wątpliwości, że jest to wielki mąż teologii, wielki mistyk i prawdziwie święty hierarcha.

Św. Cyryl Aleksandryjski przedstawił swoją formułę teologiczną, w której zawarł tajemnicę unii hipostatycznej dwóch natur w Jezusie Chrystusie. Przekornie posądzany nieraz o monofizytyzm, wbrew wszystkiemu stał się bastionem obrony prawdziwej nauki chrystologicznej zwłaszcza na tle epoki sporów nestoriańskich. Punktem wyjścia jego kardynalnej nauki było rozróżnienie frazeologiczne, ale i istotowe, pomiędzy pojęciami „z dwóch natur” i „w dwóch naturach”. Na pozór znikoma różnica, okazała się być jednak kluczową dla jego teologii i dla całej chrystologii wschodniej. Dzięki temu jego słynny ekscerpt „jedna natura Boga Słowa wcielona” okazał się być genialnym w swym wydźwięku teologicznym. Jak mało kto walczył on z niesłusznym teologicznie utożsamianiem natury z hipostazą w Jezusie Chrystusie, co w jego pojmowaniu nieuchronnie musiało doprowadzić do monofizytyzmu, a w konsekwencji także i do monoteletyzmu, o którym mówi się, że jest on „prawnym dzieckiem poprzedniego błędu”. Aleksandryjski duch myśli teologicznej św. Cyryla Aleksandryjskiego napotykał na opór ze strony szkoły antiocheńskiej. Tutaj na początku duch zderzał się z literą, aby w końcu spotkać się jednak w synergii wspólnej świadomości soborowej i ogłosić prawdziwą naukę o dwóch naturach w Jezusie Chrystusie.

To, że chrystologia św. Cyryla Aleksandryjskiego była teologicznie przemyślana i umotywowana świadczy fakt, że w kontekście kontrowersji nestoriańskiej, aleksandryjski hierarcha dokonuje poważnej analizy relacji pomiędzy tytułami Θεοτόκος i Χριστοτόκος. Broniąc w epistolarnej polemice prowadzonej z Nestoriuszem terminu Θεοτόκος, św. Cyryl przygotował i wygłosił genialne mowy soborowe ku czci Przenajświętszej Bogurodzicy, manifestując bezwarunkowo tylko określenie Θεοτόκος dla Dziewicy Marii. To nie był dla niego tylko tytuł, termin, czy nazwa, ale osnowa myśli chrystologicznej i jej dogmatycznej świadomości. Bez Θεοτόκος chrystologia zamienia się w nestorianizm, w fikcyjny charakter wcielenia, a w rezultacie zagraża prawidłowym triadologii, antropologii, soteriologii i w końcu eschatologii.

Trzeba uczciwie przyznać, że nauka św. Cyryla Aleksandryjskiego stanowi nie lada wyzwanie teologiczne. Poza bezdyskusyjną potrzebą znajomości języka oryginału jego dzieł, wymaga to dużej odwagi w dyskursie teologicznym. Zdobył się na nią dr Andrzej Charyło, który od czasów studenckich dał się pochłonąć przez tę naukę i głęboko ją zbadał. Uczynił to nie tylko metodą zwykłej analizy, odtwarzania, ale poszukiwał śladów jej recepcji w teologii XX wieku. Bardzo dobrze się stało, że po przedłożeniu i wzorcowej obronie swej dysertacji doktorskiej zdecydował się na jej publikację. Nakłaniali go do tego obaj recenzenci w przewodzie. Pisząc tę krótką przedmowę do nowej i bardzo wartościowej publikacji teologicznej, w pełni popieram ich sugestie i prośby.

O czym jest nowa książka? Rozpoczyna ją kontekst historyczny kształtowania się chrystologii św. Cyryla Aleksandryjskiego, a więc opis jego działalności i teologicznej twórczości. W drugim rozdziale autor prezentuje główne założenia „Cyrylowej” chrystologii, ze szczególnym uwzględnieniem jego chrystologicznej formuły „µία φύσις τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρκωμένη”. W tym samym rozdziale znalazła się analiza tytułu „Bogurodzica”, a także unii hipostatycznej dwóch natur w Jezusie Chrystusie. Rozdział trzeci to prezentacja recepcji chrystologii św. Cyryla Aleksandryjskiego w myśli teologicznej XX wieku.

Niezwykle wartościowym atutem publikacji jest nie tylko sama jej treść, co oczywiste, ale także holistyczna i poliglotyczna kwerenda biblioteczna, która wymagała od Autora odbycia wielu podróży naukowo-badawczych, a także ogromnej determinacji w studiowaniu odnośnych źródeł. Ośmielam się wyrazić przekonanie, że tym samym plasuje się ona w czołówce literatury dotyczącej św. Cyryla Aleksandryjskiego i jego teologicznej spuścizny. Jako promotor w przewodzie doktorskim, dziękuję dr. Andrzejowi Charyło za przyjemność pracy z nim przy powstawaniu tego doktoratu, jako arcybiskup zaś życzę Mu szczodrego błogosławieństwa od św. Cyryla Aleksandryjskiego za wielki trud „wnikania” w jego trudną, ale i fenomenalną myśl teologiczną.

Ponieważ książka jest stricte teologiczna, na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że jest to publikacja adresowana tylko do świata nauki, filozofii i teologii. Jest jednak inaczej, bowiem została ona napisana takim językiem, który przy sporych zawiłościach teologicznych, może być zrozumiały dla każdego czytelnika. Można nawet stwierdzić, że książka inspiruje do czytania kolejnych jej rozdziałów, a to trudne w przypadku traktatów teologicznych.

Gratuluję Autorowi poważnego osiągnięcia naukowego i bardzo dobrej publikacji. Czytelnikom życzę pożytecznej, pouczającej i inspirującej lektury życia i dorobku św. Cyryla Aleksandryjskiego.

+JERZY

Arcybiskup Wrocławski i Szczeciński

Prawosławny Ordynariusz Wojskowy

Ledwie 10 maja br. w murach Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie miała miejsce publiczna obrona rozprawy doktorskiej mgr. Andrzeja Charyło, gdy już jesienią tego roku praca ta ujrzała światło dzienne w formie książkowej. Chwalebne to i godne naśladowania, tym bardziej że zarówno promotor, jak i recenzenci rozprawy (bp dr hab. Andrzej Borkowski, prof. UwB i ks. prof. zw. dr hab. Zygfryd Glaeser), podkreślali wysoką wartość rozprawy i wyrażali nadzieję, że zostanie ona opublikowana w postaci monografii.

Rozprawa nowego doktora teologii – Andrzeja Charyło – poświęcona została chrystologii jednego z najwybitniejszych teologów V wieku – arcybiskupa aleksandryjskiego Cyryla. Kwestia tajemnicy wcielenia Bogoczłowieka Jezusa Chrystusa była na przestrzeni wieków obiektem licznych dociekań i dyskusji. Wynikało to z trudności zrozumienia tej wyjątkowej prawdy. Dlatego też – jak pisze w „Słowie wstępnym” do książki metropolita warszawski i całej Polski Sawa – „Niezbędny był ogromny wysiłek wiary i umysłu Świętych Ojców, aby można było ją precyzyjnie wyrazić w sensie teologiczno-filozoficznym”. Jednym z tych Ojców, który podjął się tego wysiłku, był właśnie wiodący teolog szkoły aleksandryjskiej – św. Cyryl Aleksandryjski.

Również promotor rozprawy – arcybiskup wrocławski i szczeciński Jerzy – w „Przedmowie” akcentuje wyjątkową rolę św. Cyryla w chrześcijańskiej chrystologii. „Dyskurs teologiczny wokół chrystologii – pisze arcybiskup profesor – prowadzony w okresie zarówno sporów trynitarnych, jak i później, a nawet do dnia dzisiejszego, wydaje się niemożliwy bez recepcji poglądów św. Cyryla Aleksandryjskiego”.

Praca Andrzeja Charyło stanowi skrupulatną syntezę najważniejszych elementów nauczania św. Cyryla, jego kontekstualną analizę połączoną z dogłębną interpretacją nauczania arcybiskupa Aleksandrii w świetle myśli teologicznej wybranych teologów XX w. ze szczególnym uwzględnieniem syntezy neopatrystycznej. Co wydaje się szczególnie istotne, nie są to li tylko rozważania stricte akademickie, niemające odniesienia dla tzw. przeciętnego czytelnika. Zagadnienia zawarte w książce są jak najbardziej aktualne, gdyż dotyczą prawd uniwersalnych i ponadczasowych.

„Ponieważ książka jest stricte teologiczna – pisze z kolei abp Jerzy – na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że jest to publikacja adresowana tylko do świata nauki, filozofii i teologii. Jest jednak inaczej, bowiem została ona napisana takim językiem, który przy sporych zawiłościach teologicznych może być zrozumiały dla każdego czytelnika. Należy nawet stwierdzić, że książka inspiruje do czytania kolejnych jej rozdziałów, a to jest trudne w przypadku traktatów teologicznych”. Hierarcha ten bardzo wysoko ocenił pracę swojego podopiecznego, pisząc: „Niezwykle wartościowym atutem publikacji jest nie tylko sama jej treść, co oczywiste, ale także holistyczna i poliglotyczna kwerenda biblioteczna, która wymagała od Autora odbycia wielu podróży naukowo-badawczych, a także ogromnej determinacji w studiowaniu odnośnych źródeł. Ośmielam się wyrazić przekonanie, że tym samym plasuje się ona w czołówce literatury dotyczącej św. Cyryla Aleksandryjskiego i jego teologicznej spuścizny”.

Licząca blisko 200 stron książka, poza wspomnianym „Słowem wstępnym” i „Przedmową”, składa się z trzech rozdziałów, poprzedzonych „Wprowadzeniem”, a sfinalizowanych „Zakończeniem”. Rozdział pierwszy poświęcony został cerkiewnej działalności św. Cyryla i jego teologicznej twórczości. Drugi z rozdziałów stanowi sedno rozprawy, bowiem traktuje o najistotniejszych elementach chrystologii arcybiskupa Aleksandrii, a w szczególności o chrystologicznej formule „jedna natura Boga Słowa wcielona”, kwestii tytułu „Bogurodzica” (Θεοτόκος) i jedności osobowej dwóch natur w Jezusie Chrystusie. Ostatni z rozdziałów traktuje o recepcji chrystologii św. Cyryla w myśli teologicznej XX wieku. Całość zamyka obszerna bibliografia tematu, streszczenie (również w przekładzie na język angielski) i kilka załączników.

Zachęcam do stopniowej lektury omawianej książki i jej zgłębiania. Powinno to posłużyć pogłębieniu wiedzy na temat tak ważnych dla każdego chrześcijanina zagadnień chrystologicznych i przyczynić się do umocnienia naszej wiary.

Książkę można nabyć m.in. w Składzie Metropolitalnym w Warszawie, siedzibie wydawnictwa w Białystoku, Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku, sklepiku Bractwa Młodzieży Prawosławnej w Białymstoku, bezpośrednio u autora andrzej_charylo@wp.pl, jak też w parafiach na terenie Białegostoku.

Jarosław Charkiewicz

Sekretarz Wydawnictwa Warszawskiej Metropolii Prawosławnej

za: orthodox.pl

Andrzej Charyło, Chrystologia św. Cyryla Aleksandryjskiego i jej recepcja w myśli teologicznej XX wieku, Warszawska Metropolia Prawosławna, Warszawa 2018, s. 192.